W jakich językach została napisana Biblia? To pytanie, które zadaje sobie wielu wierzących i poszukujących. Niniejszy tekst pragnie w sposób rzeczowy, pełen szacunku i zgodny z nauczaniem Kościoła przybliżyć trzy języki oryginalne Pisma Świętego: hebrajski, aramejski i grecki, wraz z ich historycznym oraz duchowym znaczeniem.

Wstęp: Język jako narzędzie Objawienia

Biblia, jako objawione słowo Boże, została spisana przez ludzi natchnionych Duchem Świętym. Proces ten rozciągał się na przestrzeni wieków i miał miejsce w bardzo różnych kontekstach historycznych, społecznych i kulturowych. Jak zauważa Papieska Komisja Biblijna w dokumencie „Interpretacja Biblii w Kościele” (1993): „Bóg, który objawił się poprzez wydarzenia i słowa, wchodził w ludzką historię, dlatego Pismo Święte powinno być rozumiane również w świetle tej historii”. Właśnie dlatego języki, w których powstawały poszczególne księgi Biblii, mają znaczenie zarówno filologiczne, jak i teologiczne.

Języki oryginalne Biblii: przegląd

Biblia została spisana w trzech podstawowych językach starożytnych: hebrajskim, aramejskim i greckim. Te trzy języki odpowiadają trzem wielkim etapom Objawienia Bożego i odzwierciedlają rozwój wspólnoty Izraela i Kościoła.

Poniżej zamieszczam tabelę przedstawiającą podział ksiąg biblijnych ze względu na język oryginalny:

Język hebrajski – język przymierza i ludu wybranego

Hebrajski był językiem ludu Izraela przez wiele wieków i to właśnie w tym języku powstała znaczna większość tekstów Starego Testamentu. Ten język charakteryzuje się symboliczną i obrazową strukturą, co czyni go znakomitym narzędziem dla przekazywania prawd objawionych.

Księgi takie jak Pięcioksiąg Mojżeszowy (Tora), Psalmy, czy Prorocy (Izajasz, Ezechiel) zostały napisane w klasycznym języku hebrajskim. To właśnie z hebrajskiego pochodzi najświętsze imię Boga w Biblii – JHWH (יהוה), które w tradycji żydowskiej nie jest wypowiadane na głos, lecz zastępowane słowem „Adonai” – Pan.

Ks. Tomasz Różański, biblista z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, zauważa: „Hebrajski jako język Pisma Świętego nie jest wyłącznie narzędziem komunikacji. To język modlitwy, język narodu, który w przymierzu z Bogiem zrodził tekst natchniony. Niezwykła oszczędność formy i głębia znaczeń hebrajszczyzny sprawiają, że każde słowo niosło ogromny ładunek duchowy.”

Współcześnie język hebrajski pozostaje ważnym narzędziem w badaniach biblijnych. Zrozumienie niuansów semantycznych i gramatycznych hebrajskiego jest kluczowe w pracy egzegetycznej i liturgicznej.

Język aramejski – język codzienności i przejścia

Aramejski, język spokrewniony z hebrajskim, w okresie niewoli babilońskiej (VI w. p.n.e.) oraz po niej, stał się szeroko używanym językiem mówionym wśród Żydów. Pewne fragmenty Starego Testamentu zostały zapisane właśnie w tym języku, takie jak większa część Księgi Daniela (rozdziały 2–7) oraz fragmenty Księgi Ezdrasza (rozdziały 4–7). Znajdziemy też wyrażenia aramejskie w Księdze Jeremiasza czy Księdze Rodzaju.

Czymś szczególnie istotnym jest fakt, że aramejski był również prawdopodobnie językiem, którym posługiwał się sam Jezus Chrystus w codziennym życiu. W Nowym Testamencie zachowały się słowa Jezusa w oryginalnym brzmieniu aramejskim, jak np.:

> „Talitha kum” – „Dziewczynko, mówię ci: wstań!” (Mk 5,41)
> „Eli, Eli, lema sabachthani?” – „Boże mój, Boże mój, czemuś mnie opuścił?” (Mt 27,46)

Ks. Marek Lewicki, duszpasterz środowisk akademickich, mówi: „Aramejski był bliski sercu Jezusa – to język Jego modlitw domowych, rozmów z uczniami, krótkich, przejmujących wezwań. Ta intymność sprawia, że dla wielu język aramejski ma niemal kontemplacyjny charakter.”

Grecki – język Nowego Testamentu i młodego Kościoła

Nowy Testament, napisany w całości po grecku, a dokładniej w dialekcie koiné, łączy w sobie głęboką logiczną precyzję z plastycznością języka filozofii i kultury hellenistycznej. W okresie życia Jezusa i początków Kościoła grecki był wspólnym językiem imperium rzymskiego, używanym w handlu, nauce i administracji na równi z łaciną lub nawet szerzej.

Właśnie greka umożliwiła pierwotnemu Kościołowi dotarcie z Ewangelią do pogan. Listy św. Pawła, Ewangelie, Dzieje Apostolskie i Apokalipsa św. Jana zawierają bogactwo teologiczne przekazane z niezwykłą precyzją. Terminy takie jak „agapé” (miłość ofiarna), „logos” (słowo), „ekklesia” (Kościół) czy „kharis” (łaska) stanowią podstawy chrześcijańskiej doktryny.

Warto wspomnieć, że już w III w. p.n.e. powstało ważne tłumaczenie Biblii Hebrajskiej na język grecki – Septuaginta, które odegrało ogromną rolę w liturgii i teologii pierwszych wieków Kościoła.

Jak zaznacza ks. Piotr Michalski, profesor teologii dogmatycznej: „Grecki koiné umożliwił nie tylko przekład katechezy, ale nadanie jej uniwersalnego charakteru. To dzięki temu językowi orędzie zbawienia mogło być przekazywane z Judei aż po krańce świata – zgodnie z nakazem misyjnym Chrystusa (por. Mt 28,19).”

Znaczenie języków oryginalnych w życiu Kościoła

Zrozumienie języków oryginalnych Biblii nie ogranicza się do pasjonatów filologii biblijnej. Kościół katolicki od wieków uznaje znaczenie tekstów źródłowych w odczytywaniu autentycznego sensu Pisma Świętego. W konstytucji dogmatycznej Dei Verbum (Sobór Watykański II) czytamy:

> „Ponieważ Pismo Święte należy czytać i interpretować w tym samym duchu, w jakim zostało napisane, należy baczyć na treść i jedność całej Biblii” (DV 12).

Tradycja liturgiczna, zwłaszcza w Kościele katolickim i prawosławnym, wciąż sięga do języków oryginalnych w tekstach śpiewów, modlitw oraz w studium lectio divina.

Tłumaczenia a język oryginału

Współczesne tłumaczenia Biblii – jak Biblia Tysiąclecia używana w polskiej liturgii – są oparte na oryginalnych tekstach hebrajskich, aramejskich i greckich. Przypomina to o istotnej równowadze: z jednej strony dostępność Pisma Świętego dla wiernych w ich języku ojczystym, z drugiej – wierność jego prawdziwemu brzmieniu i znaczeniu.

Podsumowanie i refleksja: język jako misterium Bożej komunikacji

Pytanie o to, w jakich językach została napisana Biblia, nie dotyczy jedynie historii czy lingwistyki. To pytanie o wcielenie się słowa Bożego w realia ludzkiego świata. Hebrajski niesie w sobie głos przymierza, aramejski – obecność Boga w codzienności, a grecki – uniwersalizm Ewangelii.

Te trzy języki to symbole Boga, który nie tylko mówił do ludzi, ale mówił ich językami. Misterium Wcielenia odnosi się nie tylko do Syna Bożego, który przyjął ciało, ale także do Słowa, które przybrało historyczne formy.

Dlatego warto – niezależnie od posługi czy stanu życia – wracać do Pisma Świętego z wdzięcznością i pokorą, mając świadomość jego głębokiego zakorzenienia w konkretnych językach i kulturach. Jak uczy nas Kościół: „Pismo Święte jest duszą świętej teologii” (DV 24) – a rozmowa Boga z człowiekiem trwa przez wieki, także poprzez hebrajskie „berit”, aramejskie „rahma” i greckie „logos”.